Cumhuriyetin yasaklı yılları: İlkel sermaye birikimi dönemi

İşçiye ise toplu sözleşme yok, grev yok, sendika yok, zam yok, dinlenme yok, 1 Mayıs yok… İşçilerin payına yalnız yasaklar, baskılar ve yoksulluk düşüyordu. Bütün nimetlerin hamurunu ellerinin nuru ile üreten işçiye bir de “hürriyet” var o dönem; anasını ağlatanı Karun kadar zengin etme hürriyeti!

1940’lı yıllarla birlikte çalışma saati günde 11 saate çıkarılmıştı. Çalışma yaşı ise madenlerde 16’ya, sanayide ise 12’ye indirilmişti. Geceli gündüzlü günde 11 saat çalışıp posası çıkan işçilerin 1 günlük hafta tatilleri de kaldırılmıştı. Gazetelerde hafta tatilinin aylaklık olduğu üzerine yazılar yazılıyordu. İşçiler sömürünün en acımasız haliyle karşı karşıyaydı. 20’li yıllarda Zonguldak kömür madenlerinde bir kazmacı 100-120 kuruş yevmiye alırken ekmeğin kilosu 20 kuruştu.

Bir sözcük düşünün, her duyduğunuzda tüyleriniz ürpersin. Öyle bir sözcük düşünün ki acının anlamını değiştirsin. İşte Arapça bir kelimeden ibaret olan “Mükellefiyet” 1940’larda yalnızca bir sözcük değildi yerin karanlık deliklerine zorla sürülenler için… 1940’ta başlatılan ve 1947’ye kadar süren “İş Mükellefiyeti” yani “Zorunlu Çalıştırma” uygulaması ile Ereğli’de, Kütahya Garp Linyitlerinde, Zonguldak Kömür Havzasında ayrıca meydan, yol ve köprü inşaatlarında insanlar zorla çalıştırıldı.

Mükellefler, ömür törpülerdi madenlerde, kazma salladıkça ömür törpülerlerdi. Uyanamadıkları bir kâbus gibi geçerken günler, acılar türkü olup yüreklere akıyordu. Nida Ateş’in yorumladığı Mükellef İlan Oldu, Gelin Dediler ezgisini, Kelebeğin Rüyası filminden çarpıcı sahnelerle birlikte sunuyoruz. Eyy iki katlı şehir… Eyy altı kara, üstü yeşil Zonguldak… Biz unutmayacağız sınıfımızın çektiği acıları, sen de unutma!